Toestand van de kapel van O.L. Vrouw in Handel, overgelegd door rector E. Cillis, 1709

Archief kapel Handel, AKDOG inv nr 1470 en AG 54 inv nr 13
Transcriptie Jan Timmers

Staet van die teghenwoordighe gelegenthijt van die capelle van ons Lieve vrouw tot Handel

Wat aenbelanght de copijen van eenighe documenetn moet onderdanglijck berichten dat daer niet een document nogh register meer voor handen is, maer alles is op den 16 septembris lestleden door den jamerlijcken brandt geconsumeert: alsoo dat niet een papier het welck men om sijnen vingher  moghte wenden is overgebleven; weshalven mijn heer Claner vrindelijck wordt versoght om een behoorelijck request aen sijn Excellentie onsen Genadighen Heer Lantcommandeur te willen opstellen ten eijnde haer gemelde Exce moghte gedient wesen om aen mij brieven van terrier te willen verleenen om alsoo het registerken van Handel te konnen herstellen waerover eerder instantie soude hebben gedaen ten waer saecke dat tot voorleden dynsdagh toe niet gedurighlijck hadde bekommert geweest met der bouw van den choor en daer beneffens ben nu over die twee maenden in de cure van medicijnen geweest weghens eene seer pijnelijcke diffluctie, soo mij op den reghten arm is gevallen waer door de chraghten en voor een gedeelte het gebruijck van mijnen arm tot nogh toe heb verloren.

Wat aengaet de incomsten, soo ick bij memorie van buyten weet bestaen als volght.

De hure van een huys ad                            75 gld

Een ander huys ad                                         60 gld

Nogh een ad                                                    50 gld

Waervan die reparatien ende andere lasten moeten afgaen.

Nogh een huys soo ick bebout hebbe, tot welcke bouw den huerlinck over achthondert gld heeft verschoten die welcke hij door sijne hure moet wederom intrecken, geeft teghenwoordigh int jaer voor het huijs                                                     30 gld

Waer bij hem soo veel heijde heb aengewesen om te laboreren als hij onder den ploegh soude moghen brenghen en tot verbeternish met mist kan bestrijden alle welck landt hij voor ses jaeren sal hebben sonder hure te betalen maer naer die gemelde jaeren sal hij hure betalen naer valuwatie van dien, naer welck geheel verloop ick vermijne dat jaerlijx ten minsten sal doen: 60 gld

Hier van sullen mijn nakomelinghe beter genot hebben als ick.

Item een rente ad                                         15 gld

Nogh een ad                                                    10 gld

Nogh een ad                                                    9 gld

De rest bestaet in klijne rogh pachtjens waer van onmogelijck geen staet kan stellen voor dat het registerken sal herstelt zijn.

Uijtgaende lasten van die principale huys plaetse aen die nonnen van Soeterbeeck sjaers        35 gld

Nogh voor interest van vijfhondert gld tot die brouwereij                         20 gld

Wat aengaet den last van missen souden ter weecken volgens fundatie moeten gelesen worden vier missen maer alsoo ten tijde van die geusen oft reformeerde seker capitael van seven hondert gld waer en twee misse bestonden is verlooren. Soo heeft den heer vicarius generael ons van twee missen ontslaghen rest ter weecken twee missen.

Item alle sondaghen en hijlighdaghen een misse.

Item vier jaergetijden

Item nogh 20 missen jaerlijx

Nogh vier missen jaerlijx voor mijn voorsaet

Item nogh alle maenden een misse.

Wat aenbelanght het besteden van de offerhandes sal lichtelijck geoordeelt konnen worden uijt  het volgende.

Wort eerstelijck gegeven alle jaeren aen die paters assistenten

Aen die Paters minderbroeders van Venrooy voor vier paters op drij principale feestdaghen en voor twee paters voor drij minder feestdaghen en twee octaven               40 gld

Aen de Paters van Meghen voor twee paters voor ses feestdaghen en 2 octaven         20 gld

Aen die paters van Boxmeer voor ses feestdaghen en twee octaven   20 gld

Voor twee paters van Velp drij feestdaghen     10 gld

Voor die dominicanen drij feestdaghen eenen pater    5 gld

Daer beneffens nogh een recreatie voor die conventen

Item moeten dese paters gelogeert ende getracteert worden met soo veel naburighe wereltlijcke priesters als men bekomen magh, Soo dat somtijts 18 somtijts 20 jae 27 biechtvaders sijn, dese blijven te Pinxten ordinairlijck vier daghen, in Assumptione neghen daghen, in nativitate neghen dagen, in conceptione Purificatione et visitatione drij daghen.

Item soo worden alle pastoors die mett processien comen met haer capellanen, kusters, sangers, kerckmeesters getracteert soo dat men op sommighe daghen 50 jae 60 vremden moet eten en drincken geven.

Item alle saturdaghen door het geheele jaer, en meestendeel alle hijligh daghen in den somer moet men vier of vijff vreemde priesters die hier assisteren altijt eerlijck cost en dranck geven soo dat op sommighe jaeren alleen aen provisie van gerst heb moeten hebben 335 vat. Het is hier toe en diergelijcke nodghe onkosten dat de offrandes altoos sijn besteedt geweest gelijck sulx dan oock geschiet tot Kevelaer en dergelijcke plaetsen alhoewel de offrandes van handel met die van Kevelaer geensints in waerdije moghen vergelken worden ende het is om diegelijcke groote onkosten dat ick int jaer 1698 als wanneer wegens den grooten miswas oock eene dierte was ontstaen, alsoo dat op het voorschreven jaer van mijn verspaert gelt soo ick bij administratie van recepten van verschijde commanderijen bij langhe jaeren had vergadert sevenhondert gulden heb moeten toe geven en het sal om diegelijcke oorsaeck sijn geschiedt dat naer de doodt van den eerw heer Joannes Aldenhuysen mijn voorsaet een man van reputatie ende van besondere economie naer dat alles wat van voorraedt aen gelt, soo naer sijn afsterven is bevonden geweest aen die naergelatene schulden is besteedt geweest. Soo hebe nogh over die 500 gld te betaele gevonden gelijck den eerw heer pastoor van gemert doenmaels met mij in dese commissie wesende sal konnen getuijghen.

Wat nu voorders dese capelle van handel betrefft soo heeft die selve volgens het geene ick daer van heb gelesen nu ontrent die vijffhondert jaeren met hare devotie soo daer altoos is gepleeght geweest gestaen, Alsoo dat onder andere nu op den tweeden feestdagh van Pinxsten aldaer lestleden over 4500 communicanten sijn geweest. Wat nu aenbelanght die mirakelen soo daer van tijdt tot tijdt sijn geschiedt, daervan en heb ick geen onder instrumenten gevonden als van het jaer 1603, 1610, 1626,, welcke drij mirakelen int jaer 1627 in augusto door Michal Ophovius, bischop van s’hertogenbosch met alle behoorlijcke solemnitijten sijn geapprobeert. En sedert dien tijt sijnder te minsten negentigh of hondert geschiedt waer van die behoorlijcke instrumenten soo van personen als van legitime getuijghen soo ten tijnde van mijn voorsaet als van mij sorgvuldig sijn bewaert geweest. Onder andere sijn int jaer 1705 in de octava assumptionis vijff besondere groote mirakelen geschiedt waaevan twee int gesight van veele duijsende menschen sijn geschiedt.

Nu is eijndelijck op den 16 septembris 1709 het rectoraal huijs met die neerhuijsinghe waer van oock den nieuwen choor in den brandt is gegaen, door het vier geheelijck geconsumeert met alles wat daer in was.

Tot opbouw van gemelte rectorael huys alleenlijck tot veveijlinghe van reghen en wint wert voor het minste geijscht 3500 gld. Voor die nederhuijsinghe 700 gld. Voor het houdt werck van den nieuwen choor te leveren en bewercken heb ick betaelt anno 1708 duijsent gld sonder die leijen ende daghloon daer toe staende.

Dit is het geene ick int cort voor sooverre mijne memorie sigh gedraeght raekende die Capelle van handel ootmoedelijck kan voorgeven.

Op de achterzijde:

Staet van de tegenwordige gelegentheijt van de Capelle van onse lieve vrouwe tot handel, overgesonden door E. Cillis den 4Xbris 1709.