Cursus over het leven in een oud vorstendom
Heemkundekring De Kommanderij Gemert heeft zijn eerste cyclus van de cursus Academie Gemert Vorstendom afgerond. Twintig deelnemers ontvingen eind februari hun certificaat Gemertoloog, als bewijs dat ze twaalf cursusavonden van elk twee uur hadden gevolgd over de geschiedenis van Gemert.
Nog geen jaar geleden pakten enkele leden van de heemkundekring het idee op om het in de coronatijd verdwenen cursuspakket over de geschiedenis van Gemert nieuw leven in te blazen met de Academie Gemert Vorstendom. De wetenschap dat Gemert aantoonbaar zes eeuwen lang een soeverein ministaatje (een vorstendom) was wil de Academie beter bekend maken. Acht lectoren behandelen de geschiedenis van Gemert van de eerste bewoners in de oudheid tot het huidige Gemert met zijn kerkdorpen Handel, De Mortel en Elsendorp (het werkgebied van heemkundekring De Kommanderij Gemert).
Om te beginnen is de werkgroep afgelopen jaar aan de slag gegaan om een programma op te zetten, waarmee de cursus in september kon worden geïntroduceerd. Daarin werden onderwerpen behandeld als de bodemgesteldheid aan de Peelrandbreuk, die de waterhuishouding beïnvloedde en daarmee de ontstaansgeschiedenis van Gemert. Ook de bestuurlijke vorming van Gemert – los van andere machten zoals hertogen – door eerst de Heren van Gemert en later de Duitse Orde werd uitvoerig behandeld. Aan de ontwikkeling na de Franse revolutie die een einde maakte aan het vorstendom werd ook ruim aandacht besteed. Mogelijk wordt de cursusstof nog uitgebreid.
De initiatiefnemers voor Academie Gemert Vorstendom kijken terug op een zeer geslaagde eerste cyclus. Een nieuwe groep deelnemers staat al klaar om vanaf half maart eveneens de cursus Academie Gemert Vorstendom te gaan volgen. Mensen die ook Gemertoloog willen worden en meer willen weten over het kasteel, de soevereine Heerlijkheid Gemert, de landschappelijke inbedding en omgeving, kunnen zich aanmelden bij het secretariaat van heemkundekring De Kommanderij Gemert: secretaris@heemkundekringgemert.nl
OP DE FOTO: De eerste lichting van de Academie Gemert Vorstendom die het certificaat Gemertoloog ontving.
Publicatiedatum maandag 10 maart 2023
Verhalentafel over onderwijs in Gemert
Tijdens de dertiende verhalentafel van heemkundekring De Kommanderij Gemert haalden de aanwezigen herinneringen op aan hun schooltijd. Paul Verhees keek met oud-kleuterleidster Jopi Jonkers-Kalkhoven, oud-onderwijzeres Maria de Haas-van der Velden en oud-leraar Henk Giebels terug op het onderwijs zoals het in de afgelopen honderd jaar in Gemert gegeven is. De ruim dertig aanwezigen beleefden weer een stukje van hun schooljaren.
De lokale Omroep Centraal maakte opnamen van deze verhalentafel over onderwijs. Om die beelden te bekijken klik hier.
Publicatiedatum dinsdag 18 februari 2025.
Cultuurfonds subsidieeert Gemert Herinnert
Heemkundekring De Kommanderij Gemert heeft van het Cultuurfonds een subsidie van 1500 euro gekregen voor het project Gemert Herinnert, dat bedoeld is om met middelbare scholieren herinneringen op te halen aan de Tweede Wereldoorlog. De werkgroep educatie van de heemkundekring gaat hiervoor met brugklasleerlingen van het Macropediuscollege een podwalk (wandeling/audiotour) met oorlogsherinneringen ontwikkelen langs diverse locaties in Gemert. Bij het project ‘Gemert Herinnert’ draait het om mensen en hun persoonlijke verhalen over de Tweede Wereldoorlog.
Elk verhaal wordt verteld vanuit een persoonlijk perspectief. De heemkundekring hoopt hiermee mensen te raken en het oorlogserfgoed beleefbaar en zichtbaar te maken, voor het heden en in de toekomst. In de aanloop naar 80 jaar bevrijding gaat Heemkundekring De Kommanderij Gemert in het project ‘Gemert herinnert’ op zoek naar de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog van hun dorp en haar bewoners. Dit project wordt opgezet in samenwerking met bibliotheek De Lage Beemden, Zorgcentrum Ruijschenbergh, VVV Gemert-Bakel, Omroep Centraal en het Macropediuscollege.
De nalatenschap van de Tweede Wereldoorlog bestaat uit een groot aantal materiële objecten en immateriële herinneringen die getuigen van de gebeurtenissen tijdens de oorlog. Dit erfgoed is belangrijk om te bewaren en om onderzoek naar te doen. Het houdt het oorlogsverleden levend en zijn belangrijke bewijzen van de oorlog.
In het Gemertse landschap en in de Gemertse samenleving zijn de sporen van de Tweede Wereldoorlog overal terug te vinden. Zij worden steeds meer geïnventariseerd en gepresenteerd, zodat duidelijk blijft wat voor impact de oorlog op Nederland heeft gehad.
Daarom wil de heemkundekring verschillende generaties met elkaar in contact brengen en brugklasleerlingen kennis laten maken met de geschiedenis van Gemert in de Tweede Wereldoorlog;
Daarmee moet voorkomen worden dat we als mensen losraken van elkaar. Intergenerationele projecten zijn erop gericht om mensen uit verschillende generaties dichter bij elkaar te brengen en zo begrip en waardering tussen generaties te bevorderen.
Publicatiedatum zaterdag 8 februari 2025.
Schilderij Jan van Gemert
Bas Beckers uit Hengelo kwam als kind regelmatig over de vloer bij Jan van Gemert. Hij ging dan mee met zijn vader, die kunstenaars bezocht als ambtenaar van de Beeldende Kunstenaars Regeling. Beckers mocht dan vaak een kunstwerk van Jan meenemen. Hij heeft er tientallen in zijn bezit. Eén van die werken schonk hij aan heemkundekring De Kommanderij Gemert. Het betreft een houten paneel van 76 bij 35 centimeter uit 1954. Waarschijnlijk is het onderwerp een herinnering van Jan van Gemert aan zijn tijd toen hij in Deurne woonde. Zijn eigen woning is destijds door een bombardement vernietigd, maar het schilderij toont waarschijnlijk het bombardement op het kasteel van Deurne.
Jos Smeets schonk de heemkundekring een boekje dat Jan van Gemert maakte met de titel ‘Wees gegroet Maria’. Daarin illustreert Jan van Gemert het levensverhaal van Jezus met tekeningen in zijn expressionistische stijl en vertelt er in zijn eigen handgeschreven tekst het verhaal bij. Er is maar één exemplaar van het boekje, dat Jan ooit schonk aan de vader van Jos Smeets, René Smeets die oprichter en directeur was van Academie voor Industriële Vorminggeving in Eindhoven (tegenwoordig de Design Academy) waar Jan van Gemert als eerste een diploma behaalde.
Om door het boekje te bladeren klik hier: Boekje Wees gegroet Maria_Jan van Gemert
Heemkundekring krijgt glas-in-loodraam Schoofs
Jan Brans en zijn vrouw Willemien hebben heemkundekring De Kommanderij Gemert een glas-in-loodraam geschonken van de Gemertse glazenier Peter Schoofs. Het raam krijgt een plaatsje voor een groot raam in de trappenhal van de Heemkamer aan de Ruijschenberghstraat.
Brans had van 1969 tot 1998 een schilder- en glasherstelbedrijf aan de Nieuwstraat in Gemert. De Komschool aan de Schoolstraat was één van zijn klanten. Boven de voordeur zat een glas-in-loodraam dat was gemaakt door Peter Schoofs, voorstellende Jezus die les gaf aan kinderen in een schoolbank. Maar toen de ruit begin jaren zeventig van de vorige eeuw voor vijfde keer stuk ging, vond schoolhoofd Piet de Bok het welletjes. Hij vroeg aan Brans of die het door een veel goedkoper matglas kon vervangen.
Jan Brans nam het kapotte glas-in-loodraam mee naar huis en gooide het onherstelbare deel van de ruit weg. Eén paneel bleek echter wel te redden. Hij liet de Helmondse glas-in-loodzetter Slegers een kapot ruitje van het gezicht van Jezus vervangen en heeft het paneel daarna meer dan vijftig jaar in zijn huis opgehangen. Jan en Willemien Brans waren echter bang dat de ruit na hun dood ook bij het oud vuil zou verdwijnen. Daarom zochten ze contact met de heemkundekring, die het graag in ontvangst nam.
Het echtpaar Brans heeft samen met heemkundekringvoorzitter Leo Holleman het raam in het trappenhuis uitgezocht, waar het werk wordt opgehangen.
Tevens schonk het echtpaar Brans een pentekening van Van Kessel van hun voormalige winkelpand aan de Nieuwsstraat in Gemert.
BIJ DE FOTO: Voorzitter Leo Holleman van de heemkundekring (links) neemt het glas-in-loodraam van Peter Schoofs in ontvangst van het echtpaar Jan en Willemien Brans.
Publicatiedatum woensdag 8 januari 2025.
Jaarprogramma 2025 op deze website
Heemkundekring De Kommanderij Gemert heeft voor 2025 zoals elke jaar weer een jaarprogramma opgesteld. Sommige activiteiten zijn nog onder voorbehoud, omdat die moeilijk ver van te voren te plannen zijn. Als de geplande activiteit niet door kan gaan, komt er een vervangende activiteit. Maar dan ligt in het jaarprogramma in elk geval de datum vast. Het jaarprogramma op de website is actueel, dus voor wijzigen kijk vooraf even in de agenda op deze site. Om het programma te bekijken klik hier.
Publicatiedatum woensdag 1 januari 2025
Verrassend veel toehoorders bij lezing Jan Timmers
De lezing van Jan Timmers met het thema ‘Over mensen en de Peelrandbreuk’ op donderdagavond 31 oktober werd verrassend druk bezocht. Het is vooraf altijd moeilijk in te schatten hoeveel geïnteresseerden een lezing bijwonen, maar het gemiddelde bezoek ligt rond 25 personen. Timmers kreeg echter ruim zestig toehoorders, ook niet Gemertenaren. Er moesten in de refter van Nazareth zelfs extra stoelen worden aangesleept.
Timmers stelde zijn gehoor niet teleur. Hij vertelde over de breuklijnen in de aardkorst in Oostbrabant en Noordlimburg. Daarvan is de Peelrandbreuk met zijn talloze zijbreuken de belangrijkste. TNO vindt nog altijd nieuw breuken, ook in de Gemertse bodem, vertelde Timmers. Ook het effect van die breuken op de waterhuishouding en op het leven in deze streek kwam ruimschoots aan bod.
Begrippen als wijst en sprenk en slenk en horst werden door Timmers aan de hand van kaarten en foto’s uitvoerig toegelicht. En zo werd duidelijk verklaard dat de wonderbare bron van het bedevaartoord Handel eigenlijk helemaal geen wonder is.
BIJ DE FOTO: De lezing van Jan Timmers met het thema ‘Over mensen en de Peelrandbreuk’ trok veel toehoorders.
Publicatiedatum vrijdag 1 november 2024.
Het bleef droog tijdens de ‘walking’ Verhalentafel
De verhalentafel van heemkundekring De Kommanderij Gemert stond op woensdag 25 september in het teken van de bevrijding. Het was de twaalfde Verhalentafel waarin herinneringen worden opgehaald aan een maatschappelijk thema, maar het was de eerste keer dat de deelnemers gingen kijken op plekken waar de collectieve herinnering aan gebeurtenissen het duidelijkst was.
Even zag het er naar uit dat vanwege het buiïge weer ook deze Verhalentafel binnen gehouden moest worden. Maar na een korte inleiding in zorgcentrum Ruijschenbergh was het droog en konden de ruim twintig deelnemers toch de geplande wandeling over het Ridderplein maken.
Onder leiding van Simon van Wetten en Ad Otten bezochten ze memorabele plekken uit de Tweede Wereldoorlog op en nabij het Ridderplein. Er werd stilgestaan bij de slachtoffers van 11 mei 1940, toen 500 Gemertenaren door de Duitsers gegijzeld werden op en om de kiosk. Op die eerste bezettingsdag waren bij die actie vijf doden te betreuren.
Ook werd de bominslag van 5 oktober 1944 op het Borretplein gememoreerd. Bomscherven veroorzaakten schade aan het gemeentehuis en andere gebouwen in de omgeving, waarvan nog altijd sporen te zien zijn. De rondgang eindigde bij de Vredesmaagd van Charles Eyck voor het kasteel. In het grandcafé van zorgcentrum Ruijschenbergh werden aan de hand van foto’s nog herinneringen opgehaald. Enkele deelnemers aan de Verhalentafel hadden de oorlog nog als kind meegemaakt en vertelden interessante anekdotes uit de oorlog.
Leerlingen van het Commanderij College gaan van de verhalen nog een podcast maken.
BIJ DE FOTO: Ad Otten vertelt tijdens de Verhalentafel bij de Stolperstein van sergeant Paul van Oostveen hoe die daar in de Kasteellaan om het leven kwam.
Om dit onderwerp te bekijken op Omroep Centraal KLIK HIER
Publicatiedatum woensdag 25 september 2024.
Heemkundigen bekijken opgravingen kasteel
Een delegatie van Heemkundekring De Kommanderij Gemert was op maandag 23 september uitgenodigd door kasteeleigenaar Bas van de Laar om te komen kijken naar de opgravingen. Blootgelegde funderingen van vroegere bebouwing worden door archeologen zorgvuldig in kaart gebracht.
Wat tegenwoordig boven de grond te zien is, is een donjon uit het midden van de zestiende eeuw, een poortgebouw uit 1607, een hoofdburcht uit de eerste helft van de achttiende eeuw en een vleugel die in 1907 is gebouwd door de paters jezuïeten. Veel oudere gebouwen die er stonden sinds 1400 zijn in de loop der tijd gesloopt. Maar de funderingen zitten nog in de grond. De huidige hoofdburcht is gebouwd op de fundamenten van het oorspronkelijke kasteel.
Van bewaard gebleven tekeningen en uit documenten is wel bekend wat er vroeger stond op het kasteelcomplex van de Duitse Orde. Maar voor archeologen is het interessant om nu ook de stille getuigen in de bodem in kaart te brengen. In deze fase van het onderzoek vinden deskundigen het nog te vroeg om conclusies te trekken.
OP DE FOTO: Van links naar rechts Ad Otten, Harry Slits en voorzitter Leo Holleman van heemkundekring De Kommanderij Gemert. Uiterst rechts kasteeleigenaar Bas van de Laar.
Publicatiedatum maandag 23 september 2024.
Veel belangstelling voor heemkundekring
Veel bezoekers van Gemert Mèrt lieten zich op zondag 8 september informeren over heemkundekring De Kommanderij Gemert. Maar tot meer leden heeft dat niet direct geleid.
Wel liep de verkopen van boeken goed. De verkoop van de speciale uitgave van Gemerts Heem naar aanleiding van het honderdjarig bestaan van de brandweer onder de titel ‘Vol Vuur’ viel enigszins tegen. Maar veel mensen gaven aan dat ze het misschien nog gingen kopen bij de VVV of bij Bruna. Dan hoefden ze het niet op de markt mee te sjouwen. Bovendien brengt de brandweer de special ook zelf in omloop.
Ook konden mensen stemmen over de vraag of de vereniging ‘heemkundekring’ moet blijven, of verder gaat als ‘erfgoedvereniging’. De vraag kwam op, omdat heemkundekringen in de buurt meer jonge leden hebben gekregen sinds ze zich ‘erfgoedvereniging’ noemen. Met de uitslag van deze enquete is de heemkundekring weinig opgeschoten, want de uitslag was nagenoeg fifty-fifty.
Wat positief was, is dat bestuursleden van onze heemkundekring volop in gesprek konden gaan met bezoekers van Gemert Mèrt. Daardoor hebben ze goed kunnen uitdragen wat de heemkundekring doet en daardoor de vereniging onder de aandacht kunnen brengen van een breed publiek. Hoewel veel mensen verrast positief reageerden op de activiteiten van de kring, leidde dat niet direct tot meer leden. Maar veel bezoekers bleken dan ook uit Helmond, Bakel, Boekel of Beek en Donk te komen. En tja, die hebben hun eigen heemkundekringen.
FOTO: De kraam de de heemkundekring op Gemert Mèrt.