80 jaar Heemkundekring De Kommanderij Gemert

 

 

GH 2020-01 Van Gassel en Gemert

Hans van de Laarschot

Op Lucasdag, 18 oktober 2019, is het boek Lucas Gassel, meester-schilder uit Helmond verschenen. In het boek worden het leven en de werken van Lucas Gassel uitgebreid beschreven. Ook zijn familie en voorouders komen aan bod. Zijn grootvader is geboren in Gemert. In het Lucas-Gasseljaar even wat aandacht voor zijn Gemertse voorouders.

De Roespeckr in Gemeret

Op 18 februari 1481 sluiten twee cremers (handelaren) in Gemert een handeltje met elkaar. Jan Claessoen, die men heyt die cremer, verkoopt die dag het goed de Roespecker aan Goyart Goyartssoen, die ook die cremer wordt genoemd. De Roespecker ligt aan waterloop de Rijsp en bestaat uit een huis, hofplaats en hof. De naam betekent ‘akker aan de Roesp’. De Roesp of Rijsp kennen we nu als De Rips. Aan weerszijden liggen de erven van de nazaten van Hendrik Aarts en van Hendrik Willems. Op de Roespecker drukt een jaarlijkse last van negen vat rogge. Nadat de schepenen van Gemert de transactie tussen de twee kremers hebben vastgelegd, belooft de koper van de Roespecker de pacht voor de eerste keer op Maria Lichtmis over een jaar te zullen betalen aan juffrouw Margriet van Gemert met daarenboven een geldbedrag van 18 peters. In de koopakte wordt vermeld, dat verkoper Jan Claessoen het goed eerder zelf gekocht had van Thonis, een bastaardzoon van Claes van Gassel.1

Claes van Gassel en zijn zonen

Claes is een telg uit de familie Van Gassel , die zich in de eerste helft van de 14de eeuw in Helmond vestigde; de oudst bekende in Helmond is Salomon van Gastel. Claes is een zoon van Jan Willems en Liesbeth van Gassel. De moeder is zelf ook een bastaardkind, met Wautger van Gassel2 (1343 – 1424) als vader. Door haar blijft de familienaam verbonden aan de nazaten, ook al heet de vader Jan Willems. Claes is op enig moment in de 15de eeuw in Gemert terechtgekomen. Twee van zijn zonen zijn gegoed in Bakel. Bastaardzoon Sander woont op Overschot en ‘wettige’ zoon Hendrik verhuist door zijn huwelijk met Geertruyt van Lieshout van Bakel naar Deurne.3

Twee andere zonen van Claes wonen in Gemert. Jan trouwt met Ghijssel van Heyst. Zij gaan wonen aan de Deelstraet4 en hebben grond aan die Hey en in ’t Molenbroeck5. Thonis is, zoals gezegd, enige tijd de eigenaar van de Roespecker. Het recht op de daarop rustende jaarlast van 9 vat rogge draagt hij op 9 maart 1480 over aan juffrouw Margriet van Gemert, de dochter van Jan van Gemert. Thonis ontving die pacht jaarlijks zelf nadat hij de Roespecker verkocht had aan Jan Claessoen die cremer.

Op die negende maart verkoopt Thonis ook zijn recht op de ontvangst van 30 gouden Peters plus een jaarlijkse pacht van 9 vat rogge. In een Gemertse schepenakte is vastgelegd dat Goosen Goosen Olieslegers die verschuldigd zijn aan Thonis van Gassel. Jacob van der Hugevoort koopt die rechten van Thonis over en zal daarvoor vóór Pinksteren 50 gouden Peters betalen.6

Grootvader van meester-schilder Lucas Gassel (ca. 1488 – ca. 1569)

Zeer waarschijnlijk maakte Thonis van Gassel zijn bezittingen te gelde om Gemert te kunnen verruilen voor Deurne. Met zijn tweede vrouw, Belie, gaat hij vlak bij de Deurnese kerk wonen. Een van hun kinderen is Jan, die – zelf schilder – circa 1488 zijn eerste kind op de wereld zet: Lucas Gassel7, de later alom bekende meester-schilder. Gemertenaar Thonis van Gassel is dus grootvader van deze vaardige landschapsschilder. Werken van Lucas Gassel hangen in musea en bij particulieren over heel de wereld. In Nederland, België, Duitsland en andere Europese landen, in Amerika en ook in Nieuw-Zeeland. Hij was wat onhandig in het schilderen van figuren, maar daarentegen meesterlijk in het verbeelden van landschappen. Lucas Gassel komt in de archieven ook voor als Lucas van Helmont. Helmond is de plaats waar hij tijdens zijn jeugd woonde. Vandaar is hij de wijde wereld ingetrokken om zich verder in de schilderkunst te bekwamen. De laatste decennia van zijn lange leven woonde en werkte hij in Brussel, waar hij is gestorven. Uit zijn Brusselse periode zijn de meeste van zijn werken bekend, waarvan een aantal gedateerd en gesigneerd met zijn monogram LG. Zijn panelen vertellen veel kleine, eigentijdse verhalen. In zijn landschappen zijn talrijke anekdotes en andere verhalen verstopt. Echte zoekplaten, die het verdienen om aandachtig bekeken te worden.

Noten:

1. GA Gemert-Bakel, archief schepenbank Gemert, inv.nr. 96, akten 101 en 102, 18-02-1481.

2. Wautger van Gassel investeert in 1398 in de Gemertse hoeve Ter Vondervoort in relatie tot Gerrit van der Vondervoort, die het goed heeft gepacht van Johan van Gemert, de zoon van juffrouw Liesbeth van Eyke. RHCe, 15240, archief schepenbank Helmond, inv.nr. 3787 (oud 214), f. 5-5v, akte 19, 22-04-1398.

3. Ger Jacobs en Hans van de Laarschot, 2019. Lucas Gassel, meester-schilder uit Helmond; hoofdstuk 7 Het Helmondse Gassellandschap.

4. GA Gemert-Bakel, archief schepenbank Gemert, inv.nr. 96, akte 190, 20-02-1482.

5. GA Gemert-Bakel, archief schepenbank Gemert, inv.nr. 96, akten 62 en 63, 23-07-1480; akte 105, tussen 15-01 en 25-02-1481. Zie voor Jan Claessoen van Gassel ook inv.nr. 95, akten 36 en 37, 14-03-1473.

6. GA Gemert-Bakel, archief schepenbank Gemert, inv.nr. 96, akten 34, 35 en 36, 09-03-1480.

7. In de familie Van Gassel komen meerdere zonen met de naam Lucas voor. Ad Otten vermeld in zijn artikel Van Gemert naar Helmond: een weg uit vergetelheid in Gemerts Heem een doodslag door Lieven Lucas Gassel in 1578. De vader van Lieven is een neef van de schilder. Gemerts Heem 1986 nr 4, blz. 109-115.

8. Op Lucasdag, 18 oktober 2019, is het boek Lucas Gassel, meester-schilder uit Helmond verschenen, geschreven door Ger Jacobs en Hans van de Laarschot. In het boek worden het leven en de werken van Lucas Gassel uitgebreider beschreven. Het boek geeft gelegenheid de tientallen bekende werken van de meester-schilder goed te bekijken en de vele verstopte verhalen te ontdekken. Van 10 maart tot en met 7 juni 2020 is in De Kunsthal van Museum Helmond de tentoonstelling Lucas Gassel, meester van het landschap te bezoeken. Tientallen werken van Lucas Gassel zijn dan voor de eerste keer verenigd in een overzichtstentoonstelling. G E

GH-2020-01-Hans-van-de-Laarschot-Van-Gassel-en-Gemert.pdf

GH 2020-01 Nieuwe straatnaam Maria Aertshof. Wie was Maria Aerts

Ad Otten

Zij is de echtgenote van Theodor Borret, rentmeester van de Commanderij Gemert. Na het overlijden van haar man (medio 1786) volgt zij hem op als rentmeester. Een vrouw met die functie is in die tijd uitzonderlijk.

Maria Petronella Aerts is geboren op 30 december 1746 in het Limburgse Broekhuizen (nu deel van de gemeente Horst aan de Maas). De inschrijving in het doopregister vermeldt haar vader als rentmeester. Financieel beheer lijkt met de paplepel te zijn ingegeven. De gegoedheid van de familie zien we onder meer uit de doopgetuigen, respectievelijk een priesterbroer van haar moeder en de met een schout gehuwde zus van haar vader. Als jong volwassene trouwt Maria in januari 1772 met de voor de Commanderij Gemert werkzame rentmeester Theodor Borret, zoon van de landsrentmeester van Ravenstein. Dit rentmeesterschap is bepaald geen lichte baan. Theodor Borret is het hoofd financiën, of deftiger gezegd de thesaurier-generaal van de Soevereine Rijksheerlijkheid Gemert. Een functie die de inkomsten en alle financiële besognes omvat van het bezit van de Duitse Orde in Gemert alsook van alle goederen van de Commanderij Gemert in Aarle-Rixtel, Bakel en Milheeze, Cromvoirt, Deurne, Erp, Geldrop, Haren, Heeze, Leende, Liessel, Nistelrode, Schayk, Vught en Zesgehuchten.

De familie Borret-Aerts neemt in 1772 zijn intrek in één van de gebouwen van het kasteelcomplex te Gemert waar zes dochters en een zoon worden geboren. Maria Christina (22.1.1773), Henrica Antonia Cornelia (1.10.1774), Huberta Margareta (7.5.1776), Theresia (3.9.1778), Aloysia Josepha (31.7.1780), Antonius Joseph Lambertus (12.8.1782), en Petronilla (5.4.1784) die als kind al overlijdt.

Maria Aerts wordt vroeg weduwe. Theodorus Borret, rentmeester en raadsheer, overlijdt ‘in de Commanderie’ op 19 juni 1786. Hij is evenals Maria pas 39 jaar. De oudste dochter is dertien, de jongste twee. Het weerhoudt Maria niet om als weduwe Borret de functie van haar overleden man over te nemen. Uit de residentie van de landcommandeur van de Duitse Orde in Maastricht wordt de jonge Ordepriester Jan Hubert Robijns naar Gemert gestuurd om ‘Madame Borret’ bij te staan. Ook hij stamt uit een rentmeestersfamilie, die al meerdere generaties voor de landcommanderij Alden Biezen werkzaam is.

In een te Grave in het jaar 1793 uitgegeven Comptoir- en Schrijfalmanack is een voor Gemert interessante ‘Naam-wyzer’ opgenomen van ”Der Hooge en Mindere Amptenaaren en Regeering-Leden, der Hoogduitsch Ordens Souveraine Heerlykheid Gemert1. Onder de kop “Rentmeester der Commanderie” lezen we daar ”Douariere, wyle den Rentmeester T.A. Borret; de zaake waarneemende J.A. Robyns, d. O. Priester”. In een schrijven van 28 juli 1787 van Robijns aan zijn superieur in de landcommanderij noemt hij zich “l’ administrateur de la recette”. Een paar jaar later is hij in Gemert tevens conrector-directeur van de Latijnse School en vanaf die tijd treedt hij ook regelmatig op als loco-commandeur.2 Robijns heeft Maria Aerts ongetwijfeld heel veel werk uit handen genomen maar als rentmeesteres is zij wat betreft de financiën van de Souveraine Commanderie toch de eerstverantwoordelijke.

Rentmeesteres met groene vingers

Ook op een geheel ander terrein is de weduwe actief. In 1786 teelt zij binnen de grachten van Gemerts kasteel eerdbeziën oftewel aardbeien. Dat is dan iets nieuws. Op 15 juli 1786 wordt in Gemert baron Franz von Reischach als de nieuwe landcommandeur en de nieuwe vorst van Gemert ingehuldigd. Madam Maria heeft daarbij een bijzondere taak. Haar man is vier weken tevoren overleden en nu is zij de hoofdbewoonster van het kasteelcomplex waar in de hoofdburcht voor de vorst altijd een eigen kamer in gereedheid wordt gehouden. Haar valt de eer te beurt Zijne Excellentie de sleutels van het kasteel aan te bieden. En we mogen ervan uitgaan dat ze het hoge bezoek als medebewoner tijdens één van de bezoekdagen met gepaste trots zeker ook haar zomerkoninkjes getoond zal hebben…

Een paar jaar later gaat Maria Aerts ook asperges telen en dat is helemaal een novum. Binnen de kasteelgracht komen aspergebedden en met spanning kijkt de Vrouwe van het kasteel dan al uit naar de tijd dat ze de eerste asperges zal kunnen steken. Maar dan krijgt Gemert in de persoon van Jan Francis Meijer een nieuwe drossard en hem schijnt behalve huisvesting op het kasteel verdorie ook grond te zijn toegewezen waar onze rentmeesteres-metde- groene-vingers ‘eerdbeziën ende asperjes’ teelt. Als Madam dat ter ore komt, schrijft ze meteen een protestbrief aan de hoogedele landcommandeur om die te herinneren aan de bijzondere teelt die zij juist daar – zoals Zijne Excellentie zich wellicht kan herinneren – ter hand heeft genomen. Lang duurt het niet of drossard Meijer wordt te verstaan gegeven dat hij in elk geval de aardbeien en asperges van Madam de Rentmeester ongemoeid moet laten.3

Bewoonster Rentmeestershuis in Franse Tijd

In de herfst van 1794 wordt Gemert door de Fransen bezet en na een paar jaar zelfs officieel bij Frankrijk ingelijfd. Ook het kasteel eigenen ze zich toe als oorlogsbuit. Maar Madame Borret mag er toch nog heel wat jaren blijven wonen. Dat blijkt onder meer uit een voor 1799 voor de hele Commune Gemert aangelegd en in de Franse taal gesteld bevolkingsregister. Iedereen boven de twaalf jaar wordt met naam vermeld alsook de leeftijd en het beroep. Maria Petronilla Aarts, 51 jaar, beroep niet ingevuld, woont met vier dochters van respectievelijk 26, 23, 21 en 18 jaar in het zogeheten Rentmeestershuis dat deel uitmaakt van de voorburcht.4

Twee bedienden (servantes) zijn inwonend. In de hoofdbouw woont dan het gezin van de griffier van het een jaar eerder in het leven geroepen Vredegerecht alsook de gemeentesecretaris Jean Crol. Het is een bijzonder onzekere tijd. De ene verandering volgt op de andere. In 1800 verkopen de Fransen Gemert aan de Bataafse Republiek en vanaf dat moment wordt spijtig genoeg het bevolkingsregister oftewel het Tableau des Habitants niet meer bijgehouden. Maar het ziet er naar uit dat Madame Borret nog zeker tien jaar in het Rentmeestershuis is blijven wonen. Intussen is de Bataafse Republiek opgedoekt en het Koninkrijk Holland uitgeroepen met Lodewijk Napoleon als koning. Hoogst opmerkelijk is het dat vanaf januari 1806 de Duitse Ordepriester Robijns weer officieel in functie is als rentmeester van de goederen van de voormalige Commanderie van de Duitse Orde maar dan nu als beheerder van Frans oorlogsbuit. Het Franse beleid ten aanzien van deze goederen frustreert Robijns en dat zal hij ook beslist met Madame Borret hebben gecommuniceerd. Op 4 juni 1808 schrijft rentmeester Robijns een bezwaarschrift naar den Intendant-Generaal van Koning Lodewijk in Amsterdam en vermeldt daarin dat hem ter ore is gekomen dat alle goederen van zijn Rentambt met uitzondering van het kasteel, tienden en erfpachten, maar ook de binnen de grachten gelegen kasteelhoeve overgedragen zullen gaan worden aan “den Keijser van Frankrijk”. Hij protesteert daartegen met klem en gaat er zelfs van uit dat ook de koning het daarmee toch niet eens zal kunnen zijn… Twee jaar later moet Koning Lodewijk het veld ruimen, wordt het koninkrijk Holland ingelijfd bij het keizerrijk Frankrijk en valt het vruchtgebruik van kasteel en alle ordegoederen toe aan maarschalk Oudinot die al in januari 1810 als opperbevelhebber van de Franse troepen in Bataafs Brabant, nog voor de inlijving, naar hier is gedirigeerd.

Huize Borret

Madam Borret is al enige jaren haar woning niet zeker. Op 6 oktober 1807 koopt zij op een publieke veiling het grote huis met maar liefst vier schoorstenen aan het Binderseind dat vroeger tot woning diende van drossard De la Court en zijn gezin.5 De koopsom bedraagt 2555 gulden. Het pand heeft veel achterstand wat betreft onderhoud en op 1 juli 1808 wordt ‘in het woonhuis van Mevrouwe Aerts’ aan de hand van een ’oculaire inspectie’ door een timmermans- en een metselaarsbaas in het bijzijn van baljuw Kesschiettre le Havre en schepenen geïnventariseerd wat er nog vernieuwd en gerenoveerd dient te worden. Het wordt een hele lijst van gebreken. De daklijst, de plankenvloer in de grote kamer, de toegangspoort, de glasramen in de kamers aan de straat, enz. enz. tot en met reparatie van het dak en de muren aan de buitenzijde. In februari 1809 vindt de definitieve overdracht plaats en verklaren de vorige eigenaars de kooppenningen te hebben ontvangen. We gaan er van uit dat Madame Borret zich in die tijd met haar dochters, inwonende bedienden en mogelijk pensiongasten in de gerenoveerde woning zal hebben gevestigd. Het is het pand dat de erven Borret in 1847 zullen verkopen ten behoeve van de stichting van klooster Nazareth. Zo’n veertig jaar kennen de Gemertenaren het pand dan als “Huize Borret”. Terwijl ook het laatste lid van de Duitse Orde in Gemert, te weten Jan Hubert Robijns die tot 1818/1819 nog verbonden is aan de Gemertse Latijnse School uiteindelijk bij Madame en haar dochters een laatste thuis vindt.

Maria Borret-Aerts overlijdt op 15 mei 1829. Zij is dan 82 jaar en in Gemert de hoogstaangeslagene voor de personele belasting. Jan Robijns, 75 jaar, overlijdt in Huize Borret een kleine vier jaar later op 11 februari 1833. Mejuffrouw Aloysia Borret, 52 jaar, is dan de hoofdbewoonster. Haar broer Anton Joseph Lambert Borret, die wordt beschouwd als het hoofd van de familie, heeft Gemert al vóór 1800 verlaten. Hij studeert aan de universiteit in Keulen, promoveert als 21-jarige in 1803 te Utrecht en maakt een bliksemcarrière. In de eerste jaren van het Koninkrijk der Nederlanden is hij al een BN-er. In 1825 kan hij het zich zelfs permitteren het door koning Willem I aangeboden goeverneurschap van Nederlands- Oostindië niet aan te nemen. Als eerste katholiek en nog net dertiger (!), is hij al lid van de Raad van State. Na het gouverneurschap van Limburg benoemt koning Willem II hem in 1842 tot Gouverneur van Noord-Brabant, welke titulatuur in 1850 wordt omgezet in die van Commissaris van de Koning en dat blijft hij tot 1856. Hij stamt uit het Soevereine en niet- Brabantse Gemert maar wordt desalniettemin beschouwd als de eerste Brabander op die post. In de provincie Noord-Brabant is hij bijzonder populair en wordt gezien en geëerd als dé grote emancipator van het eeuwenlang onderdrukte Staats-Nederlandse deel van het oude Brabant.

In Gemert is naar hem de Borretstraat genoemd en in januari 2020 is zijn moeder voorgesteld als ‘naamgeefster’ van een dan nog te realiseren Maria Aertshof, gelegen tussen de Dr. Douvenstraat en Drossard Meijerstraat.

Noten:

1. In een volgend Gemerts Heem wordt op een aantal bijzonderheden van de laatste Naamwijzer van het Souveraine Gemert nader ingegaan.

2. Ad Otten, De laatste van de Duitse Orde: Jan Robijns, schoolleider en rentmeester, in: GH 1994 nr.1, p. 19-30.

3. Ad Otten, Aardbezien en asperges van Borret, in GH 2008 nr.2; Martien van der Wijst, Toen de landcommandeur in Gemert werd ingehaald, in GH nr.30, lente 1968, blz.14-15.

4. Met dank aan Peter van den Elsen betreffende de gegevens over de bewoning van de verschillende gebouwen van het kasteelcomplex in 1799 (bron: Staatsarchiv Düsseldorf – Bevölkerungsliste Commune Gemert, 1799; Het gemeentearchief Gemert-Bakel beschikt over microfiches van dit bijzondere bevolkingsregister alsook over een toegang gemaakt door Ben vd Berg en Peter vd Wijngaard.

5. Simon van Wetten, Tussen hoogmis en herberg, Gemert 2016, p.256-257 (bron: Gemeentearchief Gemert-Bakel Gemert R195 f.1); Jan Timmers en Peter van den Elsen, Het Landboek 1717-1816, Gemertse Bronnen deel 3a, landboeknr. 1428; (Weduwe Borret koopt het pand van de erven Arnold Tony Maas, voorheen van de erven De La Court).

GH-2020-01-Ad-Otten-Nieuwe-straatnaam-Maria-Aertshof.-Wie-was-Maria-Aerts.pdf

Cursus vloggen en editen voor jongeren van 11 jaar en ouder

Voor deze cursus hebben Bibliotheek de Lage Beemden, Heemkundekring De Kommanderij Gemert en Jongerenwerk Gemert-Bakel de handen ineengeslagen. De cursus bestaat uit 3 workshops, die alleen gezamenlijk te volgen zijn. Je betaalt hiervoor € 10,-. Aanmelden kan via hier online. Er is plek voor 10 jongeren. Vol=vol.

Woensdag 28 oktober van 15.30 tot 17.00 uur Workshop vloggen

De workshop vloggen wordt gegeven door filmmaker en docent video Klaar Mous. Zij geeft allerlei tips en tools voor het maken van een vlog. Er wordt gewerkt in groepjes. In het boek Gemerts Erfgoed staan historische Gemertse verhalen. Aan de hand van dit boek kiest iedere groep voor één van deze verhalen. Daarna gaan de groepen op pad naar de betreffende locatie van hun verhaal om daar een vlog te maken. De workshop vloggen wordt gegeven in de Heemkamer van de Heemkundekring, Ruijschenberghstraat 3B in Gemert

Dinsdag 3 november van 15.30 tot 17.00 Workshop editen.

De workshop editen wordt verzorgd door Puck Mikkers van VANDEPUNT Filmproducties en jongerenwerker Jonathan van Hout. Van het geschoten materiaal van de vlogworkshop en de resultaten van de huiswerkopdracht wordt een daadwerkelijke vlog/film gemaakt. Hiervoor downloaden de jongeren gratis apps op hun telefoon die ze tijdens de workshop gaan gebruiken. De workshop vindt plaats uur in de Bunker, St. Annastraat 60 in Gemert.

Dinsdagavond 10 november van 19.30 tot 20.30 Presentatie.

Tijdens deze avond presenteren de jongeren de zelfgemaakte vlogs aan hun ouders en andere geïnteresseerden. De presentatie gebeurt met behulp van de verhalentafel in Bibliotheek Gemert, St. Annastraat 60 in Gemert. En vindt plaats op dinsdagavond 10 november van 19.30 tot 20.30 uur onder het genot van frisdrank en popcorn. Na afloop krijgen de deelnemers een certificaat vloggen/editen uitgereikt.

Tijdens deze activiteiten worden er mogelijk foto’s gemaakt voor eventueel gebruik op Social media of in gedrukte of online uitingen. Heb je bezwaar tegen het maken en publiceren van beelden en opnames? Maak dit dan kenbaar bij de activiteit op de dag zelf

Heemkaffee Zandpaden 8 maart 2020

He ga je mee? Dan gaan we een eindje lopen met Jan Timmers. Na de wandeling over prehistorische zandwegen in Gemert in het najaar van 2019 organiseert het Heemkaffee een tweede wandeling over historische (zand)wegen.
We gaan wandelen in het voormalige Heuvelse Broek aan de westkant van Gemert, de huidige Broekkant.

Wel met goede schoenen of laarzen mee gaan wandelen.

Plaats: samenkomst bij de Heemkamer.
Tijd: 11.00 – 13.00 uur.
Toegang gratis, consumptie voor eigen rekening.

Heemavond 26 februari Bidprentjes

Deze avond hebben wij gereserveerd voor de uitleg van bidprentjes.

Als werkgroep bewaren wij veel bidprentjes volgens bepaalde richtlijnen.

De bidprentjes die wij ontvangen worden gesorteerd, ingeschreven, gescand en opgeborgen in het archief.

Graag willen wij jullie ons oudste prentje laten zien en series door de jaren heen.

Ook is er nu gelegenheid om geboortekaartjes, trouwkaarten, rouwbrieven en prentjes in te leveren, dit alles is een bron voor stamboomonderzoek.

Liesbeth wil jullie graag uitleg geven op de computers van de heemkamer, waar jullie eventueel ook zelf ook op zoek kunnen gaan naar informatie.

Wij zien jullie graag in de Heemkamer van Heemkundekring” De Kommanderij Gemert”

Ruijschenberghstraat 3 b te Gemert.

Handel 800 – 9 februari

GEMERT – Er hangt niet alleen een rebusachtig gedicht boven de deur van de Handelse kerk, ook oorkondes, documenten en archiefmateriaal wijzen op de komst van de Teutonische Ridderorder naar hier, naar Handel, in of om en nabij het jaar 1220. Dat is voor Heemkundekring De Kommanderij Gemert alle reden om niet alleen stil te staan bij achthonderd jaar Handelse geschiedenis, maar ook bij alles wat er in Handel in het kader van dit herdenkingsjaar gaat gebeuren. Piet Hubers, eindredacteur van de Handelse Courant, komt het een en ander vertellen in het Heemkaffee van zondag 9 februari. Belangstellenden zijn welkom vanaf 11.00 uur in de Heemkamer, Ruijschenberghstraaat 3b te Gemert

Masterclass Familiegeschiedenis

Marijke Hilhorst geeft Masterclass Familiegeschiedenis

De onlangs gestorven Hongaarse schrijver GyörkyKonrád zei: “De zin van het menselijk bestaan ligt in de continuïteit. Je bent de zoon of dochter van een vorige generatie. Niet de officiële geschiedenis maar de persoonlijk , van geboorte, hartstocht, erotiek, dood geeft gewicht.”

Voor de meeste mensen is het achterhalen en opschrijven van hun familiegeschiedenis een liefhebberij, ook al kan die tijdrovend zijn. Voor anderen is het eer: ze zoeken naar een rechtvaardiging van een gebeurtenis of een verklaring voor raadselachtig gedrag, ze willen helderheid scheppen in een duister periode of  ze willen een lang bewaard geheim delen.

In deze masterclass komen onder meer de volgende onderwerpen aan bod:

Waar te beginnen? Waarover kun je schrijven? Voor wie schrijf je en waar sta je zelf? Hoe kom je aan informatie? Wat zijn bronnen? Hoe voer je een vraaggesprek? De verhouding grote geschiedenis tot de persoonlijke. Het belang van details en wat zijn mogelijke valkuilen. Ook zal er gelegenheid zijn tot het stellen van vragen.

 

Marijke Hilhorst (Laren, 1952) was van 1978 tot 1986 docent aan de Joke Smit school voor volwassenen in Amsterdam. In 1986 besloot zij zich te vestigen als journalist/publicist. Zij werkte voor NRC Handelsblad en Vrij Nederland, schreef reclameteksten, redigeerde verhalen – waaronder familiegeschiedenissen  – en gaf /geeft schrijfcursussen.  Vanaf 1988 tot 2018 was zij verbonden aan het opinieweekblad  Elsevier waarvoor zij een groot aantal interviews schreef en vanaf 2001 ook een wekelijkse column.

 

In 1999 debuteerde Marijke Hilhorst met de familiekroniek De vader, de moeder en de tijd dat in de pers zeer goed werd ontvangen en waarvoor zij werd genomineerd voor de Debutantenprijs. Eveneens bij uitgeverij Augustus verscheen in 2007 De kleine hel, gesprekken met twaalf vrouwen over ontrouw en bedrog. In 2008 publiceerde zij Hoe schrijf je een familiegeschiedenis in de reeks De Schrijfbibliotheek.

datum: 30 januari 14:00-16:00 uur

Toegang Gratis

Consumpties voor eigen rekening

Opgeven kan bij:

Susan Fransen

06-51412641 of smhfransen@lijbrandt.nl

Heemavond

De Kadaster viewer

Bij de heemkundekring stelt tijdens openingstijden het programma Kadaster Archiefviewer beschikbaar. Tijdens de Heemavond van woensdag 29 januari 2020 van 20.00 tot 22.00 uur, zal Jan Timmers weer met u de mogelijkheden bekijken van de Kadaster viewer.

Breng uw laptop of tablet mee, of maak gebruik van onze computers om aan de slag te kunnen.

De Kadaster viewer geeft de mogelijkheid om het Archief van het Kadaster van af 1832 te bekijken.

Niet alleen de kadastrale leggers waarin alle grondeigenaren met hun bezittingen worden vermeld,

Maar ook alle kadastrale hulpkaartjes, die getekend werden bij veranderingen in het Kadaster kunnen worden bekeken.

Wij zien u graag op onze Heemkamer Ruijschenberghstraat 3b in Gemert,

De koffie staat klaar.

Heemkundekring “ De Kommanderij Gemert”

voor meer informatie https://www.brabantsheem.nl/0629-wat-is-de-kadaster-archiefviewer.html 

Heemkaffee Gemertse Vorsten

Heemkaffee zondag 12 januari 2020

Gemertse vorsten, door Ad Otten

Gemert is nooit deel geweest van Hertogdom Brabant. In de twaalfde eeuw zijn adellijke Van Gemerts hier soeverein vrijheer. Zij zijn de oudst bekende vorsten van Gemert. De toetreding tot de Duitse Ridderorde van edelman Rutger van Gemert leidt begin 13^de eeuw tot een soevereine tweeheerlijkheid met een residentie in Gemert (Van Gemert) en één in Handel (Duitse Orde). Als de Orde in 1366 alle nog bestaande soevereine rechten van de Van Gemerts koopt, ontstaan de plannen voor het kasteel in Gemert. Tot de tijd van Napoleon, dus ruim 400 jaar, worden daarna alleen nog landcommandeurs van Alden Biesen als vorsten van Gemert ingehuldigd.

Wie waren zij en wat deden zij? Ad Otten vertelt er over. Hij kan kiezen uit een lijst van 45 vorsten. De meeste aandacht gaat daarbij naar de vorsten van de Duitse Orde uit de periode 1366-1794. Vijfentwintig persoonlijkheden die ook buiten Gemert er echt toe doen. Het zijn veldmaarschalken, generaals, loco-grootmeesters, prins-bisschoppen, hoge diplomaten en raadsleden van vorsten met Europese bekendheid. De meesten bezitten echter alleen in Gemert de waardigheid van vorst. Het predikaat van ‘Duitse Ridder’ zal Ad ook bijstellen. Tot in de achttiende eeuw zijn het immers allemaal Dietse Ridders. In 1630 is zelfs een Helmondse Dietse Ridder kandidaatvorst van Gemert. Voor het daarvan komt sneuvelt hij in Polen.

Natuurlijk wordt stil gestaan op wat de individuele vorsten voor Gemert betekenden en wat ze hier nog steeds aanwijsbaar hebben nagelaten.

Plaats: Heemkamer

Tijd: 11.00 – 13.00 uur

Toegang gratis, consumptie voor eigen rekening