GH-2016-01 Voorwoord – geschiedenis 75-jarige heemkundekring

Peter van den Elsen

Heemkundekring De Kommanderij Gemert heeft een hele reeks boeken uitgegeven over verenigingen. Mijn pleidooi om ook over De Kommanderij een boekje uit te brengen is in het verleden telkens weggewuifd onder het mom van: de geschiedenis van een vereniging is oersaai en alleen interessant voor bestuurders. Een ander argument om geen boekje over de heemkundekring uit te brengen is dat “wij van de heemkundekring toch niet op onze borst moeten gaan kloppen van, kijk ons, hoe goed wij zijn.” Ik hecht veel waarde aan toegankelijke kennis over een vereniging waar je lid van bent. Het versterkt de identiteit van een vereniging en het vergroot de betrokkenheid van de leden. Ik ben blijven pleiten. Eindelijk is het dan zover: de geschiedenis van de 75-jarige heemkundekring is in dit dubbeldik nummer van Gemerts Heem beschreven.
‘Heemknoesten’, een term die kunstenaar Gerard van Lankveld bezigt voor doorgewinterde leden van de heemkundekring, hebben veel kwaliteiten, maar ook tekortkomingen. Een van de tekortkomingen is dat ze heel moeilijk iets weggooien. Sinds de oprichting in 1941 is het gelukt om circa tien strekkende meter archiefmateriaal enkel over de heemkundekring op te sparen. Aan mij de taak om deze enorme hoeveelheid informatie terug te brengen in een boekje dat voor het merendeel ook nog eens uit beeldmateriaal bestaat. Deze klus is alleen te klaren door heel veel weg te laten. De hier beschreven geschiedenis van 75 jaar Heemkundekring De Kommanderij Gemert is om die reden dan ook verre van compleet. De gemaakte keuzes zijn niet louter ingegeven om tot een weloverwogen en gedetailleerd totaaloverzicht te komen, maar mede ook omdat een opsomming van feiten een gortdroge nasmaak geeft. Wat opmerkelijk of afwijkend is vormt de leidraad bij de tekst en het beeldmateriaal. Gekozen is voor variatie van personen en activiteiten met daarbij passende, intrigerende foto’s. Maar de heemkundekring doet te veel om ‘alles’ in dit boekje op te kunnen nemen.
Een vereniging, het woord zegt het al, ontstaat als mensen samen iets doen of beleven. Een beschrijvend relaas op grond van archiefonderzoek geeft in onvoldoende mate de kern van een vereniging weer. Deze gedachtegang heeft tot de keuze geleid om de feitelijke geschiedenis af te wisselen met interviews om zicht te geven op de belevingswereld van ‘heemknoesten’. Journalist Hein van Dooren is bereid gevonden een aantal heemkundigen te interviewen in een huiskamergesprek. Fotograaf Paul Verhees heeft de geïnterviewde leden geportretteerd. Veel dank is verschuldigd aan Ad Otten en Rob de Haas voor de eindredactie.
Met 820 leden is Heemkundekring De Kommanderij Gemert een van de grootste verenigingen in Gemert. Waarom is de heemkundekring opgericht? Vanwaar die grote diversiteit aan activiteiten zoals excursies, reizen, wandelingen, fietstochten, praatavonden, lezingen, heemkaffees, dikteejs, verhaolenmiddegen, tentoonstellingen, fotokijkdagen, historische manifestaties en nog veel meer! Waarom publiceren zij stapels boeken? Wat beweegt hen om zo voor het behoud van monumenten te pleiten en deze te accentueren met zwart-wit luiken. Wat is de bezielende gedachte achter het visualiseren van de Gemertse geschiedenis? Veel vragen. Ook benieuwd geworden naar de antwoorden, lees dan gauw verder.