GH-2017-04 Gemert Weet – Geheimschrift

Peter van den Elsen

Én, als heemkundige ook meegedaan aan Gemert Weet? Zo ja, dan heb je je zeker mogen buigen over ‘Het Geheimschrift’ (categorie 12 vraag 4), het eerste filmpje uit de reeks mysteries verteld door Ad Otten. Het geheimschrift handelt over de ‘titulus crucis’ ofwel het kruisopschrift op het altaarstuk van het Esdonks kapelleke.

Het Esdonkse kruisopschrift is op zijn ‘Rubens’ geschilderd, dat wil zeggen, in spiegelschrift op perkament en bevestigd met twee spijkers. Soms wordt het opschrift op een bord geschilderd als verwijzing naar de relikwie die in Santa Croce, een kerk in Rome, wordt bewaard. De universiteit van Rome heeft het bord in 2002 met een koolstoftest onderzocht en daaruit blijkt dat het hout uit circa het jaar 1000 dateert. Het is dus een vervalsing.

Ik heb het mysterie nog eens extra goed beluisterd en door de vraagstelling ben ik op een onjuistheid gestoten. Ad verspreekt zich en heeft het aanvankelijk over het opschrift in het Latijn, Grieks en Arabisch. Later corrigeert hij zich en spreekt dan over Aramees in plaats van Arabisch. In Gemerts Heem 1999 nummer 4 heeft Ad Otten over het kruisopschrift geschreven en daarin noemt hij als derde taal Hebreeuws of Aramees. Voor de vraagstelling bij ‘Gemert Weet’ is het filmpje bepalend, maar wat is nu de derde taal? Arabisch, Aramees of Hebreeuws?

Het is met zekerheid geen Arabisch, want deze taal stamt uit de achtste eeuw. Over het kruisopschrift zijn hele boeken volgeschreven en steevast wordt daarin Hebreeuws als derde taal genoemd. Bovendien wordt in het evangelie van Johannes, de enige evangelist die spreekt over drie talen, als derde taal Hebreeuws genoemd. Hij kan het weten, want in het evangelie staat dat hij onder het kruis heeft gestaan, zoals op het altaarstuk is te zien (links Maria, de moeder van Jezus en rechts Johannes, discipel en evangelist). Ik ben geen enkele bron tegengekomen die als derde taal Aramees vermeldt. Zeker is wel dat Jezus Aramees heeft gesproken, maar ook Hebreeuws en waarschijnlijk ook Grieks, in die tijd de gangbare internationale taal. Het Aramees is intussen bijna verdwenen, maar is ooit de meest dominante taal geweest vanaf de Middellandse zee tot aan India.

Het kruisopschrift is bedoeld als ‘spotschrift’ of ‘schandschrift’ dat tevens verwijst naar de reden waarom Jezus is gekruisigd: Iezus Nazarinus Rex Iudeorum (INRI). De tekst moet worden gelezen van rechts naar links en van onder naar boven. De belangrijkste taal staat onderaan (Latijn, de taal van de Romeinse overheerser), vervolgens Grieks en als laatste Hebreeuws. De Hebreeuwse vertaling van ‘Jezus van Nazareth, Koning van Het kruisopschrift in het Esdonks kapelleke in spiegelschrift. de Joden’ is namelijk Jeshua haNozri weMelech haJehudim. Nemen we van deze woorden steeds de eerste letter, dan staat er: JHWH, de Hebreeuwse naam van God. Deze dubbele aanklacht heeft tot de kruisdood geleid. Jezus noemt zich in de ogen van de Romeinse overheersers ten onrechte koning en in de ogen van de Joodse schriftgeleerden ten onrechte God.

P.S. Mijn vrouw, Claartje Krol, heeft de video beluisterd en alle vragen goed beantwoord. Bij 12.4.D heeft zij Arabisch en bij 12.4.G Aramees ingevuld. Ik heb dit echter foutief laten corrigeren in Hebreeuws en Gímmers. Curieus is het dat Ad Otten voor zijn team bij beide vragen ook foutieve antwoorden heeft gegeven: Aramees en Gímmers!

GH-2017-04-Gemert-Weet-Geheimschrift.pdf

GH-2017-04 De Pèèrdelèèjer

Peter van der Wijst

Frènske ha saome mí hullie Keto ’n drogisterééj in de straot; bovve de winkeldeur hóng ’nen hèrtekòp, dus gállie raojt ’t al: ’t wás drogisterééj ’t Hèrt, de gaëvel is al verskillende kírre veranderd, már d’n hèrtekòp hég ’t èlke kaër óvverlaëfd, ok al is ie dan kèèjkepòt! De naom is ok veranderd, ’t hajt naw DA drogisterij. Keto stón in de winkel, ze verkaocht allerhande pillekes, poejerkes, smírselkes èn drènkskes vùr de míst aojtínlooëpende kwaole èn ziektes.

Frènske waor behalve drogist ok nòg zon bietje vaëjárts; haj ha vùral verstaand van pèèrd, nie elaën van genaëze, mar ok van vermeenegvuldege, haj woar naamelek aajgenaor van ‘nen héngst wor ie op afroewp mí d’n boewr ópgóng. Dus al mí al ’n échtpaar dè druk in de weer waor mí hullie negossie.

Frènske gónk smèèrges al óp tejd óp pad mí z’ne héngst um no de boere te gon wor de mèrrie al stón te waachte um gedékt te worre. D’n hengst dí z’n wèèrk, no aflooëp drónk Frènske nòg ’n tas kòffie, d’n boewr raëkenden af èn Frènske góngk no ’t twídde adrès wor ’t ritueel z’naajge wír hèrhálde; baj d’n héngst duujrde ’t wél n bietje langer’, már ge hoewfde nie p’r uujr af te raëkene, dus dè woar gín bezwaor. Baj d’n dèrden án-gekòmme ha d’n héngst d’r tòch flink moejte mí um z’n kerwèèj af te maoken èn dè waor dan ok meepesant de lééste vùr diejen dág. D’r kömt nòg baj dè Frènske alles te voewt moes doen umdèt ie in dien tejd nòg gínnen outo mí ’ne pèèrdentreeler ha nèt as dè pèèrdevòlk tíggeworreg. Dorbaj moes ie ok nòg gereegeld as vaëjárts óp pad um aander ziejk vaë te onderzuujken èn as ’t kón, genaëze. D’r kwam dan ok ’nen tejd dè Frènske d’r grif moejte mí begón te kriejge um èlken dág mí z’nen héngst lanks die boerre te gon, dus daacht ie d’róvver um ’ne knèècht án te skaffe die dè wèèrk óvver kón neeme; haj beprotten ’t mí Ketos um ’t wa kalmer án te doen. Die waor ’t gaowèèchteg íns mí z’n vùrstél èn zí dèt ie dè aajgelek al veul írder ha moeten doen. Frenske gonk no Jan Èrmers, die aojtgaëver èn drukker waor van de Gímmerse krant èn vroeg of dèt ie ’n advertènsie in de krant wo zétte die ’r dan ón-geváër as vòlgt aojt moes kòmme te zien: “Wij zijn op zoek naar een vlotte jongeman die verstand heeft van paarden en met een hengst kan omgaan om dekkingen bij boeren te verzorgen; bent u zo iemand, en meent u in aanmerking te komen voor deze baan, neem dan contact met ons op; Drogisterij ’t Hert, hoogachtend, F. Donkers.”; 

Tontje de Wit aojt de Áchterhaog laësde de advertènsie. Hai kón goewd mí pèèrd umgon, dus daacht ie ’n goej kans te maoken um die baon te kriejge. Haj mèldde z’naajge baj Frènskes èn wier aojtgenoodegd vùr ’n sollicitatiegesprek. Frènske wo uurst weete van z’ne kòmaf , toen dor gín ánmèrkengen óp waore, ging ie ovver no de wènsen diet ie ha án-gonde ’t wèèrk èn kwam vùr d’n dag mí ’n van te vùrre opgestéélde lejst mí allerhande vraoge, die dùr Tontjes moejteloos beantwoord wiere.

Frènske èn Keto waoren ’t ’r bèèj roewrend óvver íns dè Tontje wél ’s ’n lötje áojt de looterééj zò kanne zén, dus wier ie án-genomme. D’n andere mèèrge stón Tontje al óp tejd baj’t Hèrt um saome mí Frènskes de roond vùr diejen dág te gon doen. Umdè Tontje inderdaad van wante wis, gaf Frènske z’n wèèrk al baj d’n twídden boewr aojt haand èn zaog dèt ie ’t gereust án Tontjes ovver kón laote. ’t Dékwèèrk èn ’t afraëkene mí d’n boewr werkten ie bèèj keureg af. Toen ze no ’t dèrde adrès wír óp haojs óopán gónge, zí Frènske : “Ge kriet mèèrge de adrèsselejst wor ge hín moet, ik gou nie mír mee want ik héb gezien de ’k ’t gereust án aw óvver kan laote.

Zooë gezíd, zooë gedon, Tontje gónk daogs nodderhand óp pad , kwam in de nomiddeg trug èn gaf ’t gèld án Frenskes van driej dékkenge. ’nen Dag látter kömt ie trug èn lí gèld óp tòffel van viejr adrèsse, èn gelèùjf ’t of nie, már wír ’nen dág látter woaren ’t ’r vééjf. Dè gónk Frenskes bovve z’n pèt, haj waor noojt wejter gekòmmen as driej umdè dan de meziek baj d’n héngstr d’r aojt wás. Haël verzichteg vrùgt ie án Tontjes hoe haj dè vùr mekaor kríg.“Òch”, zí Tontje, “ dè ’s nie zo moejlek, as ie wa moejte begeent te kriejge, pluk ik ónderweege ’nen bòs brandníttels; die vreef ik ’s flink ónder z’n klòkkespèl èn dè duu wóndere, want dan zit d’n braand ’r wír in èn hét ie wír aëve veul zin as in ’t begin.” Frènske kiekt in z’nen hòf, zie wa bòsse brandníttels ston, hált z’n pòrtemení vùr d’n dág, vét ’r vééjf gulden aojt, gíft die án Tontjes èn zí: “Hiejr mènneke, die zén vùr aw, már ge moet me wel beloove dè ge dè kunsje nie án óns Keto vertéélt, want dan héb ik gín laëve mír!”

GH-2017-04-DE-Pèèrdelèèjer.pdf