GH-2009-02 Duitse vliegtuigen boven het kasteel?

Ruud Wildekamp

In “Kasteel bezet-kasteel bevrijd, 1939-1945” van de hand van Annie van de Kimmenade-Beekmans, zien we op blz. 15 een drietal fraaie foto’s uit het archief van de Congregatie van de Heilige Geest. De onderste van de drie toont drie vliegtuigen, naar het onderschrift te oordelen van Duitse makelij, die in een strakke formatie laag over het kasteel vliegen. De foto zou op 10 mei 1940, de dag van de Duitse inval, zijn genomen. Aangezien de Duitsers met een grote overmacht aan vliegend en rollend materieel binnenvielen zou deze foto daadwerkelijk kunnen voorstellen wat het onderschrift suggereert.

Wat nog meer opvalt aan deze foto is het feit dat de Jezuïetenbouw, waarboven de drie vliegen, zich nog in de vooroorlogse toestand bevindt. De foto zou dus echt op 10 mei 1940 genomen kunnen zijn. Een dag later brandde dit gebouw goeddeels af door een beschieting van de Duitse invaller. Als onderzoeker van de regionale oorlogsgeschiedenis, in het bijzonder die van de luchtoorlog, werd mijn aandacht vooral getrokken naar de drie vliegtuigen. Welk type vloog die dag over Gemert?

Wat we op de foto zien zijn tweemotorige vliegtuigen, met een enkel richtingsroer aan de staart en een vrij hoekige voorzijde. Gezien de grootte van het front van de motoren moeten dit luchtgekoelde radiaalmotoren zijn geweest. Welk Duits type komt hiervoor in aanmerking? Eigenlijk niet een! Alleen de Britse Bristol Blenheim Mk.I lichte bommenwerper voldoet min of meer aan deze criteria.

Tijdens de Duitse inval lag Gemert in de opmarsroute van het 26e Legerkorps, een onderdeel van het 18e Leger. In de spitsen van dit korps bevonden zich de 254e en de 256e Infanteriedivisies. Wat ook blijkt uit de verkenningseenheid, de Aufklärungs-Abteilung 256, die op 11 mei in gevecht kwam met de Nederlandse militairen van het Geniedetachement Frets in het kasteel. Bij het Duitse 18e Leger waren luchtmachteenheden ingedeeld, twee luchtverkenningseenheden en een eskader bommenwerpers. Dit laatste, het Kampfgeschwader 4, was uitgerust met de zware Heinkel He 111P en de middelzware Junkers Ju 88A. Deze vliegtuigen werden in die dagen veelvuldig ingezet boven en voor het front. Het profiel van beide komt echter in het geheel niet overeen met dat van de foto. Ook het derde type bommenwerper dat de Duitsers in die dagen bezigden, de Dornier Do 17Z, komt met zijn dubbel richtingsroer, niet overeen.

De Bristol Blenheim dan? Dat toestel is door de Britten op die 10e mei, vanuit Noord-Frankrijk, ingezet om o.a. de toestand van de Venlose bruggen te verkennen. Gezien de vliegrichting op de foto, noordoost – zuidwest, zouden ze op de terugweg moeten zijn. Helaas echter, de Britten zetten maar twee toestellen in, waarvan er ook nog een bij Venlo werd neergeschoten. Dus ook geen Bristol Blenheims! Wat dan wel? Bij een sterke uitvergroting blijken er geen details op deze vliegtuigen te zien. Geen plaatsing van de motoren, geen cockpitramen, geen onderscheidingstekens, niets. Alles is zwart! Het sterke vermoeden dringt zich op dat de drie vliegtuigen zijn ingetekend. Een trucfoto dus! Wie zou daaraan schuldig zijn? Pater Eduard Loffeld van de congregatie van de Heilige Geest misschien? Hij was een verwoede fotograaf en heeft het archief van het kasteel een prachtige collectie oorlogsfoto’s nagelaten. Bekend is ook dat Loffeld in 1940 door het dorp trok om foto’s van 1939 en 1940 te verzamelen Hiervoor bezocht hij o.a. fotograaf Duppen, gemeentesecretaris Jacques van den Broek en rector Busscher in Elsendorp. Het is niet onmogelijk dat ook dit materiaal in het archief van het kasteel belandde. Onduidelijk blijft dus wie de drie vliegtuigen intekende.