GH-2010-03 Einattenhof en Einattensteen

Ad Otten

Veel straten op de Molenakker zijn genoemd naar vroegere kasteelbewoners van Gemert, de commandeurs van de Duitse Ridderorde, oftewel de Teutonen. Virmundt, Van Loe (uit te spreken als Van Loo), Wachtendonk, Wassenaar en Cortenbach. Logisch dat een nieuwe straat gelegen temidden van deze straten ook een naam moest krijgen die verwijst naar één van de vroegere ridderheren van Gemert. De keuze viel daarbij met Einattenhof op het oud-adellijk geslacht Van Einatten, dat in de vijftiende en zestiende eeuw, om precies te zijn van 1482 tot 1571 maar liefst drie commandeurs van die naam naar Gemert bracht. Dat waren Mathiaan, Henrick en Wijnant van Einatten. Van het Zuid-Limburgse adellijk geslacht Van Einatten is van oudsher de afstamming van Karel de Grote bekend en het bijzondere is dat de drie genoemde commandeurs in Gemert voor nogal wat nakomelingen zorgden, waardoor zo’n 4 à 500 jaar later van nagenoeg elke oud-Gemertse familie ook de afstamming van Karel de Grote kan worden aangetoond. Om dat ‘hard’ te maken bracht de heemkundekring al in 1993 een boek uit onder de titel ‘Stammen alle Gemertenaren af van Karel de Grote?’ Het was een boeiende puzzel, die door heel Nederland vooral bij genealogen gretig aftrek vond.1 De auteurs van het boek maken duidelijk dat het antwoord op de in de boektitel vervatte vraag ‘ja’ is.

Vermeldenswaard is nog dat van dertien van de vijftien ‘commandeurskinderen Van Einatten’ bekend is, dat zij opgroeiden in het omgrachte huis dat in 1587 de bestemming kreeg als Latijnse School. Dat is dus op de locatie van de Gemertse Heemkamer en het huidige gemeentearchief Gemert-Bakel aan de Ruijschenberghstraat.

Van de adellijke Van Einattens is bij de Bouwhistorische Dienst in ‘s-Hertogenbosch bovendien de oudste Gemertse wapensteen bewaard gebleven. De inmiddels meer dan 500 jaar oude wapensteen-in-mergel sierde vroeger de voorgevel van het zogeheten Huis van Gemert, het refugiehuis van de Commanderij van Gemert in ‘s-Hertogenbosch. Beeldhouwer Toon Grassens van de Stichting Gemert Vrijstaat heeft van die wapensteen een perfecte replica gemaakt die in het voorjaar van 2010 een plaats kreeg aan de achtergevel van de Latijnse School. Toon maakte daarvoor bovendien aan de hand van het origineel de wapensteen zoals die er 500 jaar geleden in kleur moet hebben uitgezien. De achtergevel van de Latijnse School biedt sedert afgelopen voorjaar een heraldisch curiosum met naast elkaar twee ‘corporele documenten’ die 500 jaar ‘verschil’ maken.

Ook de Molenakker biedt in de nieuwe straat Einattenhof nog een heraldische herinnering aan de Van Einattens met de naam van het daar gebouwde appartementencomplex ‘Merlettenhuis’. Deze naam is namelijk ontleend aan de merletten, dat zijn heraldische eendjes, die voorkomen in het familiewapen van de Van Einattens.

En tot slot is het eigenlijk toch wel aardig om met enige historische feiten aan te geven van welk hoog aanzien ‘onze’ commandeurs Van Einatten, respectievelijk ‘onze’ voorouders, wel niet waren… De Gemertse commandeur Mathliaen van Einatten valt de grote eer te beurt om per charter van 8 november 1496 door Maximiliaen aartshertog van Oostenrijk, tevens Duits keizer, te worden ‘gecommiteerd’ om in zijn naam de inhuldiging te ondergaan van Heer van Grave en het Land van Cuijk.2 Henrick van Einatten, de opvolger van commandeur Mathliaen in Gemert, wordt in juli 1539 gesignaleerd in het gevolg van koningin Maria van Hongarije bij haar inhuldiging in ‘s-Hertogenbosch als regentes over De Nederlanden. Hij treedt daar op naast illustere figuren als de bisschop van Palermo, de hertogin van Milaan, de markgraaf van Bergen op Zoom, de prins van Chimay en de ‘ambassiateurs van Vrankrijk en Engelant’.3

NOTEN:

1. Willy Ivits en Hans Vogels, Stammen alle Gemertenaren af van Karel de Grote?, Gemert 1993.

2.Archief Grave – charternr.75 dd 8.11.1496 (met dank aan Wim Jaegers)

3.zie noot 1 blz. 38.