GH-2014-04 Niet de Moffen maar de bliksem??

Ad Otten

Het staat in een aflevering van Gemerts Heem (2013.02 p.16) dat de top van de sequoia aan het Ridderplein, op 11 mei 1940 door een Duits kanon uit de grote mammoetboom werd geschoten. Dit werd geschreven op grond van getuigenissen van mensen uit Gemert die het hadden meegemaakt. Maarrr… dan komt Jolanda van der Aa op de proppen op Facebook (‘Je bent pas een Gemertenaar’) met een foto, gemaakt in elk geval na de onthulling van de vrijheidsmaagd op het Borretplein (=Ridderplein). Die onthulling vond plaats in het voorjaar van 1947, dus ruim zeven jaar na die eerste dagen van de Duitse inval. Met deze foto wordt duidelijk dat de sequoia toen nog compleet was. Bij de Congregatie van de Heilige Geest (de uitgever van de ansicht) is ook altijd verteld dat het de bliksem is geweest die de top uit de sequoia sloeg. Dat moet dan gebeurd zijn in elk geval na de onthulling van de Vredesmaagd in het voorjaar van 1947.

Maar: Wat moeten we dan denken van de onlangs nog met stelligheid gedane getuigenissen? De zegslieden hebben beslist gedacht dat ze de waarheid spraken. En over het algemeen wordt wat meerdere getuigen zich herinneren of menen te herinneren, vervolgens ook ‘voor zeker’ aangenomen. In dit verband en met name ook vanuit het geschiedkundig onderzoek, is het wel aardig om kennis te nemen van de jongste inzichten van neurowetenschappers en geheugenpsychologen. In De Volkskrant van 23 augustus j.l. schreef Margreet Vermeulen in het magazine Sir Edmund ‘Over de chaos van ons geheugen’, en dat de herinnering geen dossier is, dat na inzage weer ongewijzigd in het geheugen wordt opgeborgen. Kort samengevat: het perspectief van nu, kleurt de terugblik. Wanneer je honderd keer om je heen hoort, dat het ‘de moffen’ waren die ‘onze’ sequoia vernielden, dan ga je het misschien wel vóór je zien. Want zeggen deskundigen: “Elke keer dat we ’terugblikken’ wordt in ons geheugen de oude herinnering als het ware overgeschreven en ververst.” Als voorbeeld noemt de auteur ook, hoe anders de herinnering is aan het huwelijk vóór een echtscheiding en die van erna. Herinneringen zijn een bijzonder lastig onderzoeksterrein. Jaap Murre, de Amsterdamse hoogleraar theoretische neuropsychologie, wordt geciteerd: ‘Ons geheugen lijkt betrouwbaar, maar het is volkomen onbetrouwbaar’.
Toch wil dat niet zeggen dat je alle herinneringen en getuigenissen van gebeurtenissen uit een ver verleden zomaar aan de kant moet schuiven. Integendeel. Wel moet een vragensteller zich er rekenschap van geven, hoe het met herinneringen gesteld kan zijn. Heeft de getuige het echt zelf gezien of ervaren? En dan nog…
Trouwens ook kranten, en zelfs archiefstukken uit de tijd van de gebeurtenis kunnen onjuiste informatie bevatten. Bij de resultaten van zelfs gedegen geschiedkundig onderzoek moet je vaak toch nog een slag om de arm houden.