GH-2015-02 Pastoor Mickers oftewel de restauratie van een Winteroy

Ad Otten

In 1864 schilderde de in Gemert woonachtige Nicolaas Winteroy een groot portret van de pastoor van Gerwen. Winteroy was tot 1858 deelgenoot van de textielfirma Biermans, Winteroy & Co. maar hij had ook een opleiding genoten aan de Koninklijke Academie van Schoone Kunsten te Antwerpen en als kunstschilder verwierf hij met name in het Brabantse een zekere bekendheid met grote schilderijen van religieuze voorstellingen, maar zeker ook als portrettist. Zijn stijl geldt als laat-romantisch. Voor de Gemertse parochiekerk, maar ook voor die van Beek en Boekel schilderde hij onder meer complete kruiswegstaties. Museum Kempenland heeft van zijn hand in haar collectie een aantal grote schilderijen van een rechter en een burgemeester en van hun beider vrouwen. In de abdij van Berne te Heeswijk beschikt men over door Winteroy geportretteerde abten en in Gemert zelf is van zijn hand in de Mortelse pastorie een uit 1865 portret bewaard gebleven van Jacobus Corstens, dan oud-rector van De Mortel. Hij is de man die in 1847/1848 de eerste kerk bouwde in De Mortel en die daarna de basis legde voor de uitgroei van het Mortelse rectoraat tot een zelfstandige parochie De Mortel. Toen dat in 1861 definitief zijn beslag kreeg trad hij terug en ging in emeritaat. Maar op de achtergrond van zijn portret komt natuurlijk de Mortelse kerk die hij liet bouwen.
Een jaar eerder poseerde voor hem een andere geestelijke van Gemertse huize met de naam Theodorus Mickers. Hij is dan pastoor van Gerwen. Wanneer we de portretten van Corstens en Mickers vergelijken, dan constateren we dat er geposeerd moet zijn bij de schilder thuis…. De entourage, de rode stoel, tafelkleed, het boek en kruisbeeld op tafel, het is allemaal identiek. De vraag is hooguit of in de tussenliggende tijd het hondje (van Winteroy?) is gestorven. Dat moet dan geweest zijn tussen 1864 en 1865. Winteroy woonde en werkte in die jaren volgens de ons beschikbare gegevens in het pand Nieuwstraat 5. Eerder woonde Winteroy op de locatie van het huidige ‘Heeren van Ghemert’.1

Wie was Theodorus Mickers?

Hij stamt uit een al vanaf de middeleeuwen in Gemert woonachtige familie Mickers. Theodorus is in Gemert gedoopt op 2 augustus 1790 als de zoon van Arnoldus Jacobi Mickers en Joanna van den Acker. In zijn geboortedorp bezocht hij de Lagere School, die toen nog heette de Nederduytsche School, alsook de Latijnse School. Daarna studeerde hij, in navolging van zijn oudste broer Joannes Mickers (pastoor van Erp, 1812-1836†), op een seminarie. Op 2.2.1817 wordt hij vervolgens priester gewijd. In 1818 wordt hij kapelaan in Udenhout, in 1826 pastoor te Dussen en in 1843 pastoor te Gerwen. Na een pastoraat van 24 jaar overlijdt hij aldaar op 77-jarige leeftijd. Een paar jaar voor zijn dood, om precies te zijn in 1864, schilderde de Gemertse kunstschilder Nicolaas Winteroy zijn portret. Op de achtergrond van het schilderstuk zien we de in aanleg uit de eerste helft van de vijftiende eeuw daterende Sint-Clemenskerk van Gerwen. Onder het pastoraat van Mickers (1843-1867) wordt een nis in het torenfront gemaakt voor een groot stenen beeld van Sint-Clemens. Dat de Gerwense kerk op het schilderij niet voor iedereen herkenbaar is komt door aangebrachte veranderingen in de twintigste eeuw onder meer na beschadigingen door Brits granaatvuur in de bevrijdingstijd.
Bij zijn overlijden in 1867 is pastoor Theodorus Mickers, onder meer eigenaar van de Gemertse ‘Mickershoeve’ op de Doonheide, die hij per testament schenkt aan de parochie Gemert. Tegelijk doet hij ook een schenking ten behoeve van onderhoud en gebruik van de St.-Antoniuskapel in de Deel.

Theo Mickers, een naamgenoot van de pastoor, ook geboortig van Gemert maar nu woonachtig in Heeswijk heeft zich uitgebreid verdiept in de genealogie Mickers en daarnaast verzamelt hij al jaar-en-dag ‘alles’ van zijn eerwaarde naamgenoot Theodorus Mickers, de pastoor van Gerwen. Geweldig vond hij het om te ontdekken dat er een door een Gemertse kunstschilder geschilderd portret bestond van dit verre familielid uit de religieuze stand. De toestand waarin het schilderij verkeerde was echter erbarmelijk. Graag wilde hij zich over het schilderij ontfermen en het opnieuw een toekomst geven. Onder de belofte van restauratie was het kerkbestuur van Gerwen genegen het schilderstuk in langdurige bruikleen te geven aan de Gemertse heemkundekring, die al speelde met een hangplek in de Latijnse School. De heemkundekring en de familie Mickers gingen samen op zoek naar een verantwoorde en betaalbare restauratie…

Restauratie door Alphons Arts

De belofte van restauratie kon pas gestand worden gedaan na het aanbod van Alphons Arts om die restauratie pro Deo ter hand te willen nemen. Hij vond het een uitdaging en zei ‘in de kunstvakken eigenlijk niets uit de weg te willen gaan.’ Al bijna 40 jaar is hij als docent ‘kunstvakken’ verbonden aan het Commanderij-College. Geboren in Venray, opgegroeid in Uden, getrouwd met een Gemertse, trad hij hier in het onderwijs in de voetsporen van Christ van Oijen en sedertdien is hij dus Gemertenaar. Met een grote belangstelling voor niet alleen ‘de kunsten’ maar zeker ook voor geschiedenis. En zo is pastoor Mickers in de trappenhal van de Latijnse School terechtgekomen. Bij de oplevering gaf de leraar/kunstenaar/restaurateur Alphons Arts in een drukbezocht Heemkaffee in januari j.l. een complete lezing over de restauratie tot en met de passende nieuwe inlijsting. Met allerhande bijzonderheden en keuzes die hij bij de restauratie heeft moeten maken. Zijn mening over Winteroy: Nee geen grote meester met veel fantasie, maar wel degelijk een goede en professionele portrettist. Winteroy moet ook zelf hebben geweten dat daarin vooral zijn kracht lag. Het gezicht bleek in meerdere lagen geschilderd in tegenstelling tot bijvoorbeeld de toog, die in de loop der jaren zo dun was geworden ‘dat je er bijna doorheen kon kijken…’.
met dank aan Alphons Arts en familie (Theo) Mickers

BRONNEN:
1. Zie: www.heemkundekringgemert.nl/historie/personen/ scroll naar Winteroy, Nicolaas (1803-1890), U krijgt dan een biografische schets.